DÜNYAMIZ
Dünyanın yaşı yaklaşık olarak 4,5 milyar yıl olarak belirlenmiştir.  Bu  Ay’dan getirilen taşlarla ve yeryüzüne düşen meteorlarla yapılan çalışmalar sonucu hesaplanmıştır. Dünyamız sürekli bir değişimin içindedir. Oluşumlar yok olur, yok olanlar oluşabilmektedir. Bilim adamları çalışılmalarının anlaşılmasını kolaylaştırmak amacıyla dünyanın jeolojik tarihini “jeolojik devirler” denen çeşitli dönemlere ayırır. Bu dönemlerin birbiri arasında kesin ayrımlar yoktur. Devirlerin sınıflandırılmasında; büyük yok oluşlar, iklim değişiklikleri, evrimsel gelişmeler gibi yaşamı büyük ölçüde etkileyen olaylara dayanmaktadır.
Okyanus derinliklerinde, sıcak  su kaynaklarında basit yapılı maddeler gitgide daha karmaşık yapılı maddeler oluşturmaya başlar. Bu şekilde başlayan ve uzun süre devam eden kimyasal evrim süreci ile moleküllerin bir kısmı değişerek canlılığın temel maddesi olan DNA ve RNA moleküllerini oluşturur. Dünya tarihinde bir kereden ibaret, belki de evrenin tarihinde şaşırtıcı, beklenmedik bir adımdır bu: Cansız  maddelerden canlıların yani hayatın oluşması.

                                                               JEOLOJİK DEVİRLER

HADEYAN                               KAMBRİYEN ÖNCESİ                               FANEROZOİK DEVİR
4550-4000 milyon yıl önce               4000 - 541 milyon yıl önce                        545 milyon yıl önce – günümüz
                                                             Arkeyan devir(4000-2500 myö)
                                                             Proterozoik devir(2500-541 myö)           Paleozoik            Mezozoik           Senozoik
                                                                                                                           545-251 myö        251-65 myö      65 myö-bugün
                                                                                                                                                                                                                                                                          Kambriyen                                                     Trias                                Paleojen 65-23myö
541- 495 myö                                     251-205 myö                  *Paleosen 65-55myö
                                                                              Ordovisyen                                                            Jura                         *Eosen 55-33 myö
495-440 myö                                   205-142 myö               *Oligosen 33-23 myö
                                                                              Silüryen                                                                 Kretase                   Neojen  23-1,8 myö
440-417 myö                                     142-65 myö                 *Miyosen 23-5 myö
Devoniyen                                                                                             *Pliyosen 5-1,8 myö
                                                                              417-354 myö                                                                         Kuvaterner
Karbonifer                                                                                             1,81myö-bugün
354-292 myö                                                                         *Pleistosen
Permiyen                                                                               1,81-0,01myö
292-251 myö                                                                        *Holosen
0,01 myö- bugün

HADEYAN

• Yeryüzünün oluşum sürecinin ilk jeolojik zamanıdır.
• Bilim adamları Dünya’nın, Güneş sisteminin oluşumu sırasında göksel bir cisim olarak belirmesinden Arkeen’e kadar geçen yaklaşık 600 milyon yıllık zaman dilimi için Hadeyan ismini kullanır.
• Hadeyan’ın ilk dönemlerinde bir gök cisminin Dünya ile çarpışmasıyla, Dünya’dan kopan parçalar Ay’ı meydana getirmiştir.
• Bu dönemde volkanik faaliyetler çok fazladır.
• Ayrıca atmosferde hadeyanın ilk dönemlerinde oluşmuştur. Dünyamız, volkanların püskürttüğü metan, amonyak, su buharı, hidrojen sülfür, karbon mono ve dioksit, azot, fosfor ve kükürt gibi gazlardan oluşan ilkel ve bugünkü canlılar için zehirli bir atmosferle çevrilidir.
• Ortalama 4,5 milyar yıl önce başlayıp, 3,6 milyar yıl önce sona erdiği kabul edilir.
• Yerküreye çok sayıda meteor düşmektedir.
• İlk atmosfer ve okyanuslar oluşur. Ancak bu atmosferde henüz ozon tabakası olmadığından yüksek enerjili ışınlar yeryüzüne ulaşır dolayısıyla canlılık yoktur.

KAMBRİYEN ÖNCESİ (PREKAMBRİYEN) DÖNEM

• Yeryüzünün oluşumundan kambriyene kadar geçen dört milyar yıllık zaman dilimidir. 
• Kıtasal levhaların, atmosferin ve okyanusların oluşması
• Yaşamın ortaya çıkması,
  Dünya yüzeyinin soğuyup, katılaşması,
  Bakterilerin evrimi,

Atmosferin oksijence zenginleşmesi,
Ökaryotların (oksijene ihtiyaç duyanlar) evrimi ve
İlk hayvanların ortaya çıkması gibi olaylar kambriyen öncesi dönemde gerçekleşir.

• Arkeyan
• Yaklaşık 3,6 milyar yıl öncesinden başlayıp 2,5 milyar yıl öncesinde son bulduğu kabul edilir.
• Gezegenimizde bulunabilen ilk kayaç katmanlarının oluşmaya başlamıştır.
• Aynı zamanda yaşamın ortaya çıktığı dönemdir.
•  Okyanuslarda, prokaryotik tek hücreli organizmalar bu dönemde ortaya çıkmıştır. 
• Bu prokaryotik canlılar fotosentez yaparak oksijensiz olan okyanuslara oksijen kazandırmışlardır.
• Başlarda bu oksijen deniz suyunda çözünüp deniz suyundaki çözünmüş haldeki demirle birleşmiş, oluşan demiroksit okyanus dibine çökmüştür. Zamanla oksijen atmosfere karışmaya başlamıştır.

• Proterozoik
• 2,5 milyar yıl önce başlayıp 542 milyon yıl önceye kadar olan dönemdir.
• Kıtaların güney yarım kürede bir araya gelmesiyle, dev kıta Rodinia oluşmuştur.
• Dünya birkaç defa buzul dönemi geçirmiştir ve kalınlığı birkaç kilometreyi bulan buz tabakaları oluşmuştur.
• Arkeyan devri boyunca okyanuslara salınan oksijen artık serbest halde okyanuslarda ve atmosferde etkin bir miktara ulaşmıştır. Bu yüzden oksijensiz ortama uyum sağlamış prokaryotlar ortadan kalkarak okyanusların sığ bölgelerinde yaşayan siyanofit denen ve daha iyi fotosentez yapabilen su yosunları yaşamaya başlamıştır.
• İlk ökaryot canlılar artan oksijen miktarı nedeni ile bu dönemde oluşmuştur. Edikara faunası denen bu canlı grubu kabuksuz deniz canlılarından oluşmuştur.

FANEROZOİK DEVİR
Kambriyen öncesini bitirip Fanerozoik Devir'i başlatan şey Kambriyen Patlamasıdır. Kambriyen Patlamasıyla yeryüzündeki canlı çeşitliliği artmıştır.
Paleozoik devir: Tek dev kıta olan Rodinia, Paleozoik zaman içinde birkaç parçaya ayrılmışsa da hâlen kıtalar güney yarı kürede bulunmaktadır. Omurgasız hayvan türleri çeşitlenme ve yayılma gösterir. Paleozoik denizlerinin en tipik canlılarından biri eklembacaklılar grubundan olan üç loblulardır. Ancak zamanın sonuna doğru azalarak ortadan kalkar.
Okyanuslardaki canlı türlerinde olağanüstü bir çeşitlilik ve yayılma görülür. Algler ve bazı yosunlar tüm sığ denizleri kaplar. Paleozoiğin ortalarına doğru omurgalılar denizlerin en önemli gruplarından biri olur. Bu dönem Balık Çağı olarakta adlandırılır. İlkel çenesiz balıkların ardından ilk çeneli balıklar, ilk kemikli balıklar ve köpek balıkları ortaya çıkıp yaygınlaşır.
İlk bitkiler ve hayvanlar karasal yaşama hızla uyum sağlamaya başladılar. Damarsız kara yosunu benzeri bitkilerin ve kırkayak benzeri eklembacaklıları ve omurgalılar da bulunur. Geç Paleozoikte yeryüzü ormanlarla kaplandı, pek çok hayvan grubu ile de karmaşık bir karasal ekosistem kuruldu. Karasal faunanın en göze çarpan üyeleri, artık uçma yeteneğini geliştirmiş olan böcekler, iki yaşamlılar ve sürüngenlerdi.
Paleozoiğin sonlarına doğru kıtaların tekrar bir araya gelmesiyle iklim kuraklaşıp, karasallaşır. Sucul ortamların azalmasıyla geniş alanlara yayılmış sporlu bitkilerin oluşturduğu bataklık ormanları, yerini açık tohumlu bitkilerin oluşturduğu ormanlara bıraktı. İki yaşamlılardan da sürüngenlere doğru bir kayış oldu. Zamanın sonlarında sürüngenler oldukça çeşitlendi ve memelilerin ve dinozorların ataları olan gruplar ortaya çıktı. Bu canlılardan bazılarının kürklü ve sıcak kanlı oldukları düşünülüyor.

• Kambriyen: Canlı çeşitliliği ve yaygınlığı yönünden en parlak zamandır. Kabuklu canlılara ait ilk fosiller bulunmuş, hayvanların hızlı evrimi ve çeşitlenmesi gerçekleşmiştir.
• Ordovisyen:  En büyük kıta olan Gondvana, güney kutbuna doğru kayarken diğer üç kıta da kuzeye, ekvator bölgesine ilerleyerek birbirlerine yaklaşmışlardır. Uyumsal açılım denen tür çeşitlenmesi en belirgin bu dönemde gerçekleşir. Midyeler, yosun hayvancıkları, mercanlar, derisi dikenliler, denizlaleleri, deniz kestaneleri, denizyıldızları ve tekrar üç loblular oluştu. Ökaryotik yaşamın hem heterotrof hem de ototrof üyeleri karaya ilk kez Ordovisyen’de çıktı.  Güney kutbundaki buzulların oluşumuyla deniz seviyeleri azalmış ve yok oluş başlamıştır. Dönem sonlarında oluşan güney kutbu buzulllarının erimesi de tüm gezegende deniz seviyesinin yükselmesine, sığ denizlerin ortaya çıkmasına yol açmıştır.
• Silüryen:  Üç kıtadan ikisi aralarındaki sığ denizleri kapatarak Silüryen içinde çarpışırlar. Diğer üçüncü kıta da bu ikisi ile arasında bir kara köprüsü oluşturacak şekilde yaklaşmaktadır. Bu şekilde yeni bir dev kıta olan Lavrasya ortaya çıkmıştır. Dönemin karakteristik özelliği, iklimin dönem boyunca kararlı ve ılıman bir iklim olmasıdır. Tropikal resifler giderek yayıldılar, özellikle mercanlar resiflerin başlıca canlı türü oldu. Denizlerin birincil yırtıcıları deniz akrepleri oldu. Döneme damga vuran çeşitlilik omurgalılarda oldu.  En önemli olay ökaryotik ve çokhücrelil yaşamın karalara tam anlamıyla yerleşmesidir. Böcekler ve damarlı bitkiler bu dönemde ortaya çıkmıştır.
• Devoniyen: İki dev kıta var: Gondvana ve Lavrasya. Gondvana, güney kutbuna doğru kayarken büyükçe bir bölümü de Lavrasya'yı güneyden sıkıştırmaya başladı. Dönemin sonuna doğru iki kıta birleşerek tek dev kıta Pangea'yı oluşturdu. Volkanik etkinlikler başlamıştır. Günümüzde yüzeye yakın olarak bulunan maden yatakları bu dönemde ortaya çıkmıştır. Pek çok yeni ve gelişmiş balık grubu ortaya çıkıp, hızla çeşitlendi. Bu yüzden balıkların çağı olarakta adlandırılır. Kıkırdaklı balıklar da ilk kez Devoniyen’de ortaya çıktı, çeşitliliklerini Karbonifer ve Permiyende artırdı.
• Karbonifer:  Günümüz dünyasındaki kömür yataklarının büyük bölümü burada oluşmuştur. Deniz seviyelerinin art arda yükselip alçalması, günümüz kömür yataklarının büyük kısmı bu dönemde oluşmuştur. Resifler ortadan kalkmıştı. Yeni bir bitki grubu ortaya çıkmaz fakat önceki dönem bitkilerinin daha evrimleşir. Yoğun bitki örtüsü bulunur. Böcek ve eklembacaklılar yaygınlaşır. Omurgalıların karaya tam anlamıyla ayak basıp çeşitlendiği dönemdir. 
• Permiyen: Dönemin sonlarında doğru yağmur ormanları neredeyse tümüyle ortadan kalkmıştır. Karasal florada baskın olan açık tohumlulardır.

Mezozoik Devir: Günümüz denizlerindeki omurgasız yaşamı Mezozoikte kurulur.dönemin sonlarına doğru ilk memeliler oluşur. bitkiler de büyük bir değişim geçirir. Açık tohumlu bitkiler baskındır. karasal yaşamda en yaygın türler, sürüngen türleridir. Kuşlar da bu dönemin ortalarında, Jura’da ortaya çıkmıştır.dönem sonlarına doğru ne olduğunu kesin olarak bilinmeyen küresel bir felaket olur.  Permiyen'de oluşan tek kıta Pangea, Mezozoik Zaman’ın ilk dönemi olan Trias’ın sonuna kadar varlığını sürdürür. Bundan sonra parçalanmaya başlamıştır. Mezozoik’in sonlarına doğru günümüz kıta görünümü kabaca ortaya çıkmıştır. Jura iklimi Trias'a göre daha yumuşaktır. Jurada, Dinozorlar karada hüküm sürerken, bilinen en büyük uçan omurgalılar olan teruzorlar gökyüzünde yaygınlaştı. Juranın sonunda küçük bir kitlesel yok oluş meydana gelir. Yok oluştan karasal ekosistemler, özellikle dinozorlar, pek fazla etkilenmezken deniz sürüngenleri, midye ve istiridye türlerinin %80'i ve pek çok sığ su canlısı yok olur. Kretase dönemine tebeşir dönemi de denir. Tebeşir, ölü planktonların deniz tabanına çökmesi sonucunda su basıncının etkisiyle oluşmaktadır. Kretase dinozorların altın çağıdır. Günümüzdeki floranın %90-95’inin çiçekli bitkilerden oluşması kretase dönemindedir. Kretase'nin sonunda bir göktaşının gezegene çarpmasıyla tüm yaşam türlerinin % 70-80 i yok olmuştur. Dinozorlar yok olmuştur.  Kraetase döneminin sonunda bugünküne benzeyen Türkiye belirmeye başlamıştır.

Senozoik Devir: Aralıklarla yaşanan pek çok buz çağı görülür. İklim kuraklaşır, orman alanları daralır, geniş otlak alanlar ve savanlar oluşur. Bu alanlara uyum sağlayan bitkilerle beslenen memeliler tür çeşitliliklerinde gelişme gösterir. Denizlerde omurgasızların ve balıkların, karalarda ise sürüngenlerin evrimsel gelişimleri, bugün ki şeklini almıştır.

• Paleojen: Paleojende bugünkü ölçülere göre dev boyutlu sayılabilecek memeli türleri ortaya çıkmıştır. Ancak hâlen beyinler küçüktür. Hayvanlarda merkezi sinir sistemi henüz evrime girmemiştir.
• Neojen: Fanerozoik Devrin en kısa dönemidir.  memeli hayvanlar ve kuşlar gelişmeye devam eder. İlk insanlar Afrika’da ortaya çıkar. İklim önemli derecede serinler. Kıta kaymaları sıcak akıntıları engellemiştir.
• Kuvaterner: Milankoviç döngüsü ve ona bağlı iklim ve çevre değişiklilerinden kaynaklanan kıtasal buz periyodik şekilde büyüyüp küçülür. Büyük hayvanların nesli kuzey bölgelerde önemli miktarda tükendi.
• Pleistosen: Buz devri. Dört aşamaya ayrılır; Gelasian, Calabrian, Çibanyen ve Upper Pleistosen. Mamut, mastodons, kılıç dişli kediler, yünlü gergedan, mağara ayıları, büyük memelilerin büyük yok oluşu bu dönemde başladı ve devam etti. Son buzul çağının sonunda, soğukkanlı hayvanlar, ahşap fareler gibi küçük memeliler, göçmen kuşlar ve beyaz kuyruklu geyik gibi hızlı hayvanlar kuzeye göç etti.
• Holosen:  İnsan türü yerleşik hayata ve yazılı tarihe doğru geçiş yapar. Tüm dünyada kültürel gelişimler olur. Holosen, tüm yazılı tarihi, teknolojik devrimleri, büyük medeniyetlerin gelişimini ve günümüzdeki  kentsel yaşama geçişi kapsar. İklim durağandır.