KİMYASAL TEPKİMELER

FİZİKSEL VE KİMYASAL DEĞİŞİM

FİZİKSEL DEĞİŞİM: Beş duyu organımızla algıladığımız fiziksel özelliklerdeki (yoğunluk, renk, çözünürlük, iletkenlik, sertlik, erime ve kaynama nok.) değişmelerdir.

KİMYASAL DEĞİŞİM: Kimyasal özelliklerdeki (yanıcılık, aktiflik, asallık, asitlik) değişimlerdir. Maddenin iç yapısında gerçekleşir. Geri dönüşüm yoktur.

KİMYASAL DENKLEMLER

Kimyasal tepkimelerde maddenin halleri (fiziksel durumları) k (katı), s (sıvı), g (gaz) gibi
simgelerle gösterilir.

KİMYASAL TEPKİMELERİ DENKLEŞTİRME

C₃H₈ + O₂ → CO₂ + H₂O

H₃PO₄ + CaO → Ca₃(PO₄)₂ + H₂O

Al + H₂SO₄ → Al₂(SO₄)₃ + H₂

EKZOTERMİK TEPKİMELER

Dışarıya ısı veren tepkimelerdir. Ürün kısmına ısı yazılır.

ENDOTERMİK TEPKİMELER

Dışarıdan ısı alınarak gerçekleşen tepkimelerdir. Girenler kısmına yazılır.

Kimyasal tepkimeler vermemesidir.

Altın → HCl, suya → asaldır.

CO₂; O₂ li ortamda yanmaması asaldır.

Yangın söndürücü olarak kullanılır.

TEPKİME TÜRLERİ

1- YANMA TEPKİMELERİ

a) Metallerin Yanması

4Fe(k)  +  3O₂    →   2Fe₂O₃(k) (yavaş paslanma)

2Na(k) + 1/2 O₂ → Na₂O + ısı metal oksit (Bazik oksit)

Bazik oksit: Asit – su → tepkime verir. Bazla tepkime vermez.

a) Ametallerin Yanması

C(k) + O₂ → CO₂ + ısı asidik oksit

Asidik oksit (SO₂, NO₂, SO₃) = Baz – su → tepkime verir. Bazla tepkime vermez.

Asitle tepkime vermez.

NO        Asit
  → Nötr Oksit → Baz        Tepkime vermez.Yanma tepkimesi verir.
CO        Su

CO₂: C atomu; SO₃: S atomu; N₂O₅: N atomu en yükseltgenme basamağına sahip olduğundan tepkimeye girmezler (asaldır).

c) Organik maddelerin yanması sonucunda CO₂ ve H₂O oluşturur (Ekzotermik).

Yanma tepkimeleri= yükseltgenme – indirgenme

Yanma olayının gerçekleşmesi için;

• Yanıcı Madde
• Yakıcı Madde
• Tutuşma Sıcaklığı

Bir maddenin yangın söndürücü olması için;

• Yanıcı-yakıcı olmamalıdır.
• Yoğunluğu havanın yoğunluğundan büyük olmalıdır.

2- ÇÖZÜME-ÇÖKELTME TEPKİMELERİ

Suda çok iyi çözünebilen tuzlar;

1A grubu (Li, Na, K) tuzları; LiCl, Na₂CO₃, K₂SO₄……..

NO^-₃(nitrat) iyonu içeren tuzlar; Pb(NO₃)₂, AgNO₃………..

NH⁺₄(amonyum) iyonu içeren tuzlar; NH₄Cl, NH₄Br ………..

AgNO₃ (suda) + KCI (suda) →……………(k) +………….(suda)
Net iyon denklemi
Seyirci iyonlar:

Ba(NO₃)₂ (suda) + Na₂SO₄ (suda) →……………(k) +………….(suda)
Net iyon denklemi
Seyirci iyonlar:

Çökelme tepkimelerine örnek;

• Pamukkale travertenleri
• Mağaralardaki sarkıt-dikitler
• Böbrek taşı (insan kanı (Ca⁺² iyonu)+ıspanak okzalik asit → CaC₂O₄(Kalsiyum Okzalat))
• Salyongoz kabuğu

3- ASİT-BAZ TEPKİMELERİ (NÖTRALLEŞME) ASİTLER

• Tatları ekşidir.
• Sulu çözeltilerinde ortama H+ iyonu verir.

H⁺ iyon sayısı > OH^- iyon sayısı

İNDİKATÖR

• Mavi Turnasol → Kırmızı
• Fenolftalein → renksiz
• Metil oranj → Kırmızı
• Cildi tahrişe sebep olurlar.
• Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.

HCl (s) → iletmez.
HCl (suda) → iletir.

BAZLAR

• Tatları acıdır.
• Ele kayganlık hissi verirler.

Sulu çözeltileri ortama OH^- iyonu verirler.

• Kırmızı Turnasol → Mavi
• Fenolftalein → Pembe
• Metil oranj → Sarı
• Susuz Baz → NH₃
• Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
• Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
• pH < 7 çözelti asidiktir.
• pH > 7 çözelti baziktir.
• pH = 7 çözelti nötrdür.

NÖTRALLEŞME TEPKİMELERİ

ASİT + BAZ → TUZ + SU + ISI

HCl(suda) + NaOH(suda) → NaCl(suda) + H₂O(s) + ISI

H₂SO₄(suda) + Mg(OH)₂(suda) → MgSO₄(suda) + H₂O(s) + ISI

• Nötrleşme tepkimelerinde mutlaka su açığa çıkmaktadır.

NH₃ + HCI →  NH₄CI (asit-baz tepkimesidir)

• Nötrleşme tepkimeleri;

Yer değiştirme-ekzotermik tepkimelerdir.

Nötrleşme tepkimelerinde NET İYON DENKLEMİ H₂O’ya göre yazılır.
HNO3(suda) + KOH(suda)  →   KNO₃(suda)+ H₂O (s)

Net iyon denklemi; H⁺ (suda) + OH^-(suda)     →      H₂O(s)
Seyirci iyonlar            ; K⁺, NO3^-

SORU 1: Temizlik maddeleriyle çalışırken aşağıdakilerden hangisini yapmak bu maddelerin zararlı etkilerinden korunmaya yardımcı olur?

A) Göze ve cilde temas ettirmemeye çalışmak
B) Gereksiz yere kullanmak
C) Birbiriyle karıştırarak kullanmak
D) Solumaya çalışmak
E) Havasız ortamda uzun süre kullanmak

SORU 2:

I. Amonyum Klorür
II. Kalsiyum Karbonat
III. Sodyum Bikarbonat

Yukarıdaki tuzların yaygın adları aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

   I         II      III
A) Güherçile     Alçı Taşı    Yemek Sodası
B) Nişadır        Kireç Taşı    Kabartma Tozu
C) Yemek Tuzu    Kireç Taşı    Güherçile
D) Güherçile     Alçı Taşı    Yemek Sodası
E) Yemek Tuzu    Kireç Taşı    Kabartma Tozu

SORU 3: Aşağıda verilen maddelerden hangisinin aşındırıcı ve tahriş edici özelliği yoktur?

A) C₂H₅ OH
B) HCl
C) HNO₃
D) H₂SO₄
E) CH₃COOH