Beyin ve omurilik dışında meninges olarak adlandırılan üç katlı zar bulunur.
Sert zar; beyinde kafa tasına yapışık, omurilikte serbesttir.
Örümceksi zar; sert zar ve ince zarı birbirine bağlar.
İnce zar; bol miktarda kan damarı içerir. İnce zar ve örümceksi zar arasında BOS sıvısı bulunur.
BEYİN
1.Ön Beyin: Uç beyin (serebrum) ve ara beyin olarak iki kısımdan oluşur.
a.Uç Beyin:
İki yarım küreden oluşur. Üstten nasırlı cisim, alttan beyin üçgeni sayesinde yarım küreler birbirine bağlanır.
Rolando yarığı beyin yarım kürelerini enine ikiye böler.
Ön beyinden enine kesit alındığında dış kısımda boz, iç kısımda ak madde görülür.
Ak madde miyelinli nöronların aksonlarından, boz madde nöronların gövde kısmından oluşur.
Boz maddeyi oluşturan kısın beyin kabuğu olarak adlandırılır.
Beyin kabuğunda, hafıza, zeka, duyu, hayal kurma ve bilinçli davranışların merkezleri bulunur.
Beyin yarım küreleri çıkarılmış bir kuşun dış etkilere karşı duyarsızlaştığı, havaya atıldığında uçtuğu, düşmanlarında kaçmadığı görülmüştür.
b.Ara Beyin:
Talamus, epitalamus, ve hipotalamus olmak üzere üç kısımdan oluşur.
Talamus koku duyusu haricinde diğer duyu organlarından gelen impulsları beyin kabuğunda bulunan ilgili merkezlere iletir.
Epitalamusun uzantısı olan epifiz bezinden melatonin hormonu salgılanır. Bu hormon üremeyle ilgili biyolojik ritimlerin düzenlenmesini sağlar.
Hipotalamus, homeostazinin sağlanmasında görevlidir. Açlık, tokluk, uyku, uyanıklık, vücut sıcaklığı, iştah, kan basıncı, karbonhidrat yağ metabolizması ve hipofiz bezinin çalışmasını düzenler.
2.Orta Beyin:
Görme ve işitme refleks merkezleri bulunur.
Kas tonusunu ve vücut duruşunu ayarlar.
3.Arka Beyin: Pons, omurilik soğanı ve beyincik olmak üzere üç kısımdan oluşur.
a.Pons (varol köprüsü):
Pons yalnızca memelilerde bulunur.
Beyincik yarımküreleri arasında bağlantıyı sağlar.
Omurilik soğanındaki solunum merkezini düzenler.
Bilinçaltını ve vücudun uyanık kalmasını kontrol eder.
b.Omurilik Soğanı:
Dış kısmında ak iç kısmında boz madde vardır.
Beyinden çıkan sinirler omurilik soğanında çaprazlaşır. Bundan dolayı beyinin sol tarafı vücudun sağ tarafını, beynin sağ tarafı da vücudun sol tarafını kontrol eder.
Yutkunma, çiğneme, öksürme, hapşırma, kusmayla ilgili refleksleri düzenler.
Diğer adı hayat düğümüdür çünkü solunum, dolaşım, sindirim, karaciğerin şeker depolaması gibi yaşamsal olayları düzenler.
Darbe alınması sonucunda ölüm gerçekleşebilir.
c.Beyincik:
Dışta boz, içte ak madde vardır.
Göz ve iç kulakta bulunan yarım daire kanalları ile birlikte dengeyi sağlar.
Kas koordinasyonu sağlar.
Beyincik darbe alırsa gözler sürekli hareket eder ve bir cisme sabit bakılamaz.
OMURİLİK
Omurga içinde bulunur ve omurga boyunca uzanır.
Beyin ve organlar arasında impulsun taşınmasını sağlar.
İçte boz, dışta ak madde bulunur.
Beynin dışında bulunan meninges zarları omuriliği de sarar.
BOS sıvısı, omurilikteki kanal ve zarların arasını doldurur.
Boz maddenin ikisi önde, ikisi arka tarafta dört çıkıntısı vardır. Bunlar boynuz olarak adlandırılır.
Öndeki çıkıntılar ön boynuz, arkadaki çıkıntılara ise arka boynuzdur.
Arka kökten duyu nöronları girer, ön kökten ise motor nöronlar çıkar.
Refleks merkezidir.
Refleks:
Ani uyarılara karşı verilen istemsiz en kısa yanıttır.
Refleks bir çeşit savunma mekanizmasıdır.
Bazı refleksler doğuştandır ve tüm insanlarda görülür buna kalıtsal refleks denir.
Bazı refleksler de öğrenme ile gerçekleşir bunlara da kazanılmış (şartlı refleks) refleks denir. Öğrenme aşaması beyin kabuğunda gerçekleşir, sonra bu davranış alışkanlık haline gelir ve omurilik denetimine geçer.
Uyartının alındığı noktadan başlayıp, omuriliğe uğrayan buradan da efektör organa (tepki organı) ulaşan sinirsel yola refleks yayı denir.
Bir refleks yayında duyu nöronu, ara nöron ve motor nöron görev yapar.
2.ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ
Vücudun iç ve dış ortamından alınan bilgileri beyin ve omuriliğe getiren, beyin ve omurilikten gelen cevapları ise efektör organlara (tepki organı) götüren sinirlerdir.
Sinirler ve bu sinirlerin oluşturduğu sinir düğümlerinden (ganglion) oluşur.
Beyinden 12 çift sinir çıkar ve 10. çift sinir vagus siniridir. Vagus, bağırsak, mide, kalp, pankreas ve akciğerin çalışmasını düzenler.
Omurilikten 31 çift sinir çıkar bunlardan bir tanesi de bacağa giden siyatik siniridir.
Somatik ve otonom sinir sistemi olarak ikiye ayrılır.
Somatik Sinir Sistemi:
İstemli hareketleri kontrol eder.
Çoğunlukla miyelinli nöronlara sahiptir.
Hücre gövdeleri merkezi sinir sisteminde, aksonları ise doğrudan efektörlerle bağlantılıdır.
Otonom Sinir Sistemi:
İstemsiz hareketleri kontrol eder.
İç organların ve bazı iç salgı bezlerinin çalışmasını kontrol eder.
Otonom sinir sistemi sempatik ve parasempatik sinirlerden oluşur.
Beyin zarar görürse otonom sinirlerin çalışması durumunda insan yaşamı devam eder fakat bilinçli davranışlar gerçekleştiremez, bu durum bitkisel hayat olarak tanımlanır.
